Man en Schapen
Schoonebeker heideschapen
Door: Harm Soegies

                                              Even over 't hek hangen     

 

 

Oprumen.

Ik zit aan de schrieftaofel in mien kantoortie. Tweei mappen liggen openslaogen. Map schaopen 1 en map schaopen 2. In map1 de gegevens van mien schaopen van de lèeste paor jaor. Wat ik van map 1 bewaoren wil, verdwient in map 2. Dat is mien archief. Zo doou ik dat. Op mien schrieftaofel steeit gien computer. En die komp der ok neeit.!

Elkeneein bemeuit zich met mij.
“Man, schaf je toch een computer aan. Je weeiten ja niet haalf waj missen”, rooupen ze. Ik heb dat geveuil neeit. Ik mis niks! Ja, toch wel wat . Aargenis! A'k Roelie, mien vrouw, tenminste zo noou en dan heur. Die hef wel zu 'n ding. 't Is bij tieden net, of de dunder bij oons inslag, zo knettert 't dan! De bui trekt meeinstaal weer over, nao contact met Titia, oonze redder in nood.

Buurman Jan komp binnen. Hij hef niet aanbeld. Zo geeit dat bij oons nog. Mooi, dat dat nog kan. “Zo, in de pepieren? Aan 't oprumen? Jao, dat geeit zo, aj de zeuventig passeerd bennen!” Ik vertel hum, da 'k net een mooi stukkie ontdekt heb. 't Stukkie is in 2003 inzonden deur erelid Frans Westenbrink en hef in 't Dagblad van het Noorden staon. 't Geeit over scheper Hendrik Noordhuis (1918-1984). Ik heb 't wat bewarkt en 't overzet in mien Drèents, 't Drèents van de kop van Drenthe, 't Drèents van Nörg. Ik daocht, dat 't de meuite weerd was. Misschien steeit in dit stukkie wel de reden, waorom de Schoonebeeker as ras nog besteeit!

                                     
Örvelte.

As e in een goeie bui was, dreuig e de pet recht op zien kop. Was zien humeur wat minder, dan stun de pet dwaars. Scheper Hendrik Noordhuis oet Börk (Westerbork) was een man met een gebruuksaanwiezing.
Het Drentse Landschap leuit over zien leven en warken een film maoken. Die wör veur de eerste maol vertoond in Örvelte (Orvelte). In 2003.
Hendrik Noordhuis wör in 1918 geboren as zeuvende van aacht kinder. Zien pap was scheper, schörstienveger en klussiesman. Toen die zeeik wör, wör Hendrik van schooul haold om met de schaopen 't veld in te gaon. Vanaof zien elfde jaor dee e niks aans. Hij was staopelgek met “zien“ schaopen.
In de film komp de sfeer op van het Drenthe oet de eerste helft van de veurige eeuw. Der was veul armooude. Het vak van scheper wör op neerkeken.
Drenthe telde rond 1800 nog zu'n 250 schepers. Schaopen waren ja neudig veur de mes en heide was der genog. Met de komst van de kunstmes veraanderde dat, verdween de eein nao de aandere schaopskudde oet 't laandschap en met de kuddes de schepers. Noordhuis heuil vol.“Zien schaopen waren alles veur hum”, vertöl een dörpsgenoot, “hij mag dan aan de boetenkaant een roege bolster had hebben, maor as der wat mis was met een lammegie, dan kwamen de traonen al gauw.” In 1962 nam de gemeeinte Börk de schaopen van Noordhuis over en kwam de scheper as ambtenaor in vaaste deeinst. Dat was wennen. Al gauw kwamen der ruzies met de eigenzinnige scheper. Over 't heui, de verzörging van de schaopen en zien vrije daogen. Hij was koppig. Gekscherend neuimden ze hum wel “de keizer van de Pieterberg”, naor de plek waor hij in zien schepershoesie woonde. Nao een hartaanval stopte hij met zien roouping. Maor leeifst honderd mèensken wollen hum wel opvolgen. Daor waren hoesvrouwen bij, leraoren, pelitiemèensken en een advekaot.
Ok nao de aanstelling van zien opvolger bleef Noordhuis zich bemeuien met “zien” schaopen. De aole scheper saboteerde een poging, om de wat grillige Schoonebeekers te krusen met 't Drèentse Heideschaop tot een wat makkelijker ras. Hij dee de rammen stiekum een soort condoom om van zakken, waordeur bevruchting oetbleef. Dat bleek wel de redding van 't Schoonebeeker ras, dat ok vandaog de dag nog puur en onvermengd struunt deur heuil wat natuurterreinen.

Dit artikel wör schreven deur Ronald Hooijenga op 17 april 2003.

As ik daogelieks nog even over 't hek hang, ben 'k bliede, dat die aole Noordhoes zien sabotaoge indertied pleegd hef. Noou kan ik daogelieks genieten van “mien” Schoonebeekers.

                                                                                                                                                                                                    Peest, 6 maart 2020  

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

De Etstooul van Anloo.

't Was weer zo wied. De daarde zaoterdag in augustus. De Etstooul van Anloo. Ik gao daor al jaoren hèen. Met mien koppelie schaopen. Dan staoj daor weer met joen schaopies bij de kerk van Anloo. In die kerk wör in de middeleeuwen rechtsproken. Deur de drost van Drenthe. Ok in die tied was dat in Drenthe al neudig.
Zu 'n rechtbankzitting wordt die dag in de kerk naospeuld. Deur de drost en zien etten. De baos in Drenthe was de drost, de hoogste vertegenwoordiger van de bisschop van Utrecht, die 't veur 't zeggen har. Etten waren vertegenwoordigers van de de verschillende deeilen van Drenthe. Drenthe was nog gien previncie, maor een landschap. Wat der speuld wordt, is geschiedkundig verantwoord.
Rondom de kerk is alles in middeleeuwse sferen. Je kunnen der gien patat kopen. Wel broene bonen. Je moeten betaolen in stuvers.
Daor he 'k met mien Schoonebeekers een plekkie. Naost mij tweei waorzegsters. Die hebben 't de heuile dag drok. Mèensken bennen neisgierig naor 't onbekende. Hier mag ik mien verhaolties vertellen. 'k Heb altied een zak vol wol bij mij, een vlim of vliem en een reigerpoot.
Wol, gooud veur joen handen. De zaalf zit der al in. Wol is vettig. Wol veur 't oppoetsen van aole kaasten. Gien poetsmiddel neudig. Of veur 't laoten glimmen van ponnies en koouen. Wol, veur 't spinnen, weven, breien of vilten. Wie wil, kreg wat wol met. Veuraal kinder vinden dat mooi. Goenend trekken de neus der veur op. 's Aovends was de zak leeg.
'k Heb dizze dag ok weer wat leerd. Een vroouwgie vertöl: “ Meneer( tegen een aold middeleeuws herderie- ik pakte mien vilten herdershooudtie veur heur aof), ik was gister bij een vooutenverzörger. 'k Har wat smarterigheid tussen mien toonen. Hij zee, da 'k der maor wol tussen mus dooun. Schaopewol. Zaacht, de zaalf zit der in en 't kost niks!”
De vlim of vliem ( in 't Nederlands vlijm ) is veur 't aoderlaoten bij zeeikte. De dreeihooukige messies binnen vliemscharp. Die aole boerties wussen precies, hoou ze dat deden. De vlim in de revolvergreep met veiligheidspal ( een vinger). 't Gat much ja niet te te groot worden. De punt op de halsslagaoder en aandrukken. Even laoter mus 't bloouden stoppen. Een grindsteeintie onder de pomp ( kaold waoter) en dan op 't wondtie drukken. Klaor! En gien veeiartskosten! As der zu 'n dag ( veer/ viefdoezend mèensken ) dreei bennen, die 't apperaotie kennen, is dat veul.
En dan nog de reigerpoot. Kinder vraogen vaok: “Meneer ( daor hej 't al weer!), wat is dat? Waar is dat voor? “ Ik vertel ze, dat vroouger in de Drèentse zaanddörpen elk boertie schaopen har. As in de mörgen 't scheperie ( de schaopherder) naor de heide leuip, gungen bij elk boerderijgie de deuren lös. Zo wör zien kudde aal groter.
De scheper was vaok een aold mannegie, dat 't volle wark niet meer aan kon. Met de schaopen naor de heide, dat kon e nog wel. As e met zien kudde op die grote, stille heide was, kreeg e soms wat jeukerij op de rug. Stram en krakkemikkig wol e wel krabben, maor kun der niet bij. Een boom om tegen te schuren, was der neeit. Toen lag daor een dooie reiger. Hij snee der een poot aof en har zo zien rugkrabberie. De kinder muggen veuilen, hoou scharp de naogels bennen. Noou, dat zul wel helpen!
Ik besluut mien verhaoltie met: “En as ik laoter dan stram en krakkemikkig ben, hangt dizze reigerpoot bij mij in de does.”
Elk jaor weer in zu'n dörpie as Anloo een Etstooul op poten zetten, ik heb der alleein maor bewondering veur!  

reigerpoot, vliem en wol

 

 

                                                                                                                                                                       Peest, 1 september 2019
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Schoonebeekers in de natuur.

Ik ben een Drent. Een echte.Ik praot Drèents, ik schrief Drèents, ik veuil Drèents en ik dreum in 't Drèents.
Daorom heb ik Drèentse schaopen. Schoonebeekers. Al jaoren. Ze hebben heur staal in een kapschuur achter een aole, Drèentse boerderij ( van 1681).
Ze lopen in een aole hof rondom de boerderij en over een aold laontie hèen. Een boermarkeweggie. Daor weiden ze in een stukkie beekdal.
Rondom aole eiken, lindebomen, essen, beuken, haozelaors, liesterbes- en vleerstroeken en hulstbomen. Op wallen en in een singel allerlei bomen en stroeken en in oons bossie. Rondom hoes fruitbomen en een aole, holle neutenboom.
Hier leven wij, van net nao de oorlog, met oonze Schoonebeekers. Rondom natuur. In die natuur heuil veul leven.
In en om de kapschuur winterkoninkies, boerenzwalvies, gekraogde raodsstaarten, merels, musken, bonte vleeigenvangers, bonte kwikstaarten en katoelen.
Om oons hoes : spraoen, kauwen, zwaarte kraaien, oksters, holtdoeven, holendoeven, schreeuwoksters, vinkies, kool -en pimpelmezen, tjiftjaffen en fitissen, zangliesters, staartmeesies en bosoelen. En wat der verder nog meer te zeein en /of te heuren is.
Wij hadden een poosie leden bezeuik. Gien Drent. Ze heuilden wel schaopen. Gien Schoonebeekers. Wij mussen vanzölfsprekend ok even bij oonze schaopies kieken. Ik vertöl over alles, wat der om oons hoes leefde. Wij waren nog niet bij de schaopen. Die leuipen achter wallegies.
Opeeins bleef oonze gast staon. Hij zee :“Ik daocht, dat wij naor de schaopen gungen!”
Even laoter gung e vort. Ik hung nog even over 't hek en daocht :“Snap je dat noou? Ik neeit!” Mij wör dudelijk, wat tunnelvisie inholdt!

Peest, 28 mei 2019

 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Zo rond Kerstmis. 

Zo tegen Kerstmis is 't 's mörgens lang duuster. A'k wakker wor, gooi 'k mien beeinen boeten boord. 'k Blief even zitten. Waait 't ok? Klettert de regen tegen de roeten? Wij slaopen veur op kooustaal. 't Heuif maor even te waaien, of 't hoelt daor.
'k Loop deur hoes. 'k Doou gien licht op. Boven de boetendeur zit een raompie. De lucht wordt al wat lichter.
In de keuken stao 'k veur 't raom. Bennen mien schaopen der wel? Liggen ze veur aan 't straotie? Of achterin mooi tegen 't wallegie aan?
A'k ze tel, moeten der elf weden. “Dan heb ik mijn schaapjes geteld!” Soms he'k maor negen. Dan is 't nog te donker. Der bennen ja tweei zwarten bij.
Zo noou en dan kan 'k ze niet vinden. Dan is der net een bui wèest. Ze liggen in 't hok. Net warkvolk. Eein drup regen en ze zitten in de keet.
Zu 'n uurtie laoter. 't Is al licht. Ik gao naor boeten. Ze hebben de klink van de baander al heurd. Ze kommen in de beeinen. Ik pak wat biks . Heur snoepies. Ze wachten geduldig. Ze lopen met mij met. De dreei overloperies maoken nog wel is wat bokkesprongen. De oldern dooun wat rustiger aan. Die moeten al denken aan heur ongeboren lammegies.
Achter in 't laand doou 'k 't hek lös. Ik mag der eerst deur. Wij lopen over 't Laonie, 't boermarkeweggie. Waor een plas steeit, lopen wij der om toou. Naor 't aandere hek. Nooit geeit der eein naor links of naor rechts. Ik kan der alles met. A'k maor alleein ben.
In 't laand keer ik de voorbakken om. Ik doou heur snoepies der in. Dan bennen ze nog wel vlug.
Eein hef altied 't lèeste brokkie. Da 's Sokje. Die hef veer sokkies aan. De kop komp omhoog. Hij kek, waor ik ben. Met een stevige pas komp e naor mij toou. Ik moet hum even op de kop kriebeln en over de rug rossen. A 'k hum dan ok nog over beide wangen aai, döt e de ogen dicht.
Zo, da 's klaor. Sokje stapt vort. Achter de aandern aan. De heuile dag muggen ze der blieven. 's Aovends haol ik ze weer op.
Is dat neudig? Nee, 't heuif neeit. Ze kunnen der ok wel blieven. Maor zo he 'k toch een beetie 't geveuil, da 'k een herder ben. Veuraal in dizze tied. Terug, vanoet 't veld naor de staal. As 't neudig is, heur veilige staal.
A 'k ze tel en der bennen elf, dan is 't gooud. Met de wolf (nog) niet in de buurt, nog beter. Met 't geluud van de heui vretende schaopen loop ik oons hoes in. 't Gef mij rust. Een fijne Kerstgedachte!

                            
                                                                                                                                                                                      
                                                                                                                                                                                     Peest, 14 december 2018
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Aofscheid.

Ik heb schaopen. Schoonebeekers. Een zeldzaom hoesdierras. Ik ben gek met mien daomes. Op 't ogenblik nog aacht euien. Ze lopen langs 't deeipie, dat zudelijk van oons hoes stroomt. Daor zit noou maor weinig waoter in. Nog net genog veur ooievaors en reigers om der in te vissen.
'k Heb ok nog dreei euilammegies. Dizze wichteries lopen bij hoes.
Aj ze voren, moej ze niet gauw even wat biks in de bak dooun en dan maoken, daj weer in hoes kommen. 't Is der ja drok! Nee, je moeten even over 't hek hangen. Gooud kieken,of ze allemaol in orde bennen. Ok letten, op heur gedrag.
In 't laand van mien euilammegies zit ik vaok op de regenbak.Eerst waren ze wat veurzichtig. Noou kommen ze al wat dichter bij, kan 'k ze al even aanraoken.
Bij mien euien in 't laand lig een boomstam. Daor zit ik op. As ze 't biks op hebben, is der eein, die dan om zich hèen kek, zo van :“ Waor is e? “
Dan stapt e naor mij toou. Ik moet hum over de rug rossen. En over de wangen kriebeln. Dan knep e de ogen dicht. As ik der met stop, geeit e achter d' aandern aan. Die liggen al weer onder de tweei vrijstaonde eiken. Daor is schaduw en meeinstaal wat trek van een zuchie wind. Daor hebben muggen een hekel aan. Daorom bennen die daor niet zo veul.
In de loop der jaoren he 'k ontdekt, dat schaopen net zo verschillend bennen as mèensken. 'k Heb wel is heurd, aj gooud met mèensken om willen gaon, je schaopen moeten holden. Ik geleuf daor in.
Mien kriebelschaop was Jantje, neuimd naor een zus van Roelie, mien vrouw. Was, ja! Jantje is der niet meer. Ik kan ja niet alles aanholden. Toch he 'k der altied weer meuite met.
's Mörgens haol ik de schaopen bij hoes. In de staal in de kapschuur. Even laoter gaon d'aandern der weer oet. Jantje blef achter. Volgens mij kek ze mij verwietend aan.
't Schaopenkarregie steeit klaor. Mien makste schaopie is heuil lastig worden. Roelie en ik kriegen hum met meuite in 't karregie. Zul e deur hebben, wat der gebeuren geeit?
Wij rieden der met naor Oosterwolde. Naor slachter Aldershof, zien zeuns en wat perseneeil. Daor komp e in een stallegie. Daor bennen al dreei aandere schaopies. Gelukkig maor. Daor worden ze levendig keurd en as ze slacht bennen, weer. Daor heuif ik niet bij te wezen. Ik weeit, dat 't zörgvuldig gebeurt!
Thoes loop ik naor mien schaopen. Met wat biks. 't Is net, of der nooit een Jantje wèest is. Der komp al weer eein mien kaant op!
Jantje hef bij oons een gooud leven had!

 

                                                                                                                                                               Peest 6 augustus 2018
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Lammertied,

Aj mèensken met schaopen vraogen : Wat is de mooiste tied van 't jaor? Kriej vast te heuren :
“De lammertied!”
Dan zal der toch eerst een ram moeten kommen. Gien probleem. Jan oet Westervèle bellen. Zo begun oktober.
“Hej een ram neudig? Wanneer? Hoou zunnend? Oké hij komp der aan!
Je kommen Jan altied en overaal tegen. Een dikke, zwaarte auto. Schaopekar der achter. Hij is der zo en is ok zo weer weg. Altied drok.
Zien ram “Jan van Westervèle kreeg 't ok drok. Hij stun mien daomes wel aan. 't Is maor een fluitie van een cent bij die schaopen. Toch kniepen ze soms de ogen der even bij dicht!
Dan maor aofwachten. Vief maond min vief daogen. De euien springen en sprinten, as ze een gekke bui hebben. Nao verloop van tied worden de moekes wat langzaomer. Wat veurzichtiger. In 't lichaom worden ze wat voller.
In 't lèest van febrewaorie, begun meert. Bij een paor zeei 'j wat ontwikkeling van 't uur, aandern holden 't mooi verbörgen achter de wol. Ik hol ze wat in de gaoten
Overdag kan 'k mooi 't raom oet kieken, of vanoet de tuun. As ze zich wat aofzundern, , dan is 't zo wied. Ze lopen wat hen en weer, krabben met de veurpooties, gaon liggen en weer staon. Aj even niet kieken, is der al eein. Floep, ze bennen der zo. Koppie omhoog, perberen te staon, op zeuik naor melk. De eui maokt geluudties en likt 't lam schoon. Soms is der even laoter nog eein. Dan is 't gooud. Aan die geluudties herkennen ze mekaor laoter in de groep.
Het voel wordt vaok deur de moouder opvreten. Gien fris gezicht. Ze zeggen, dat der stoffen in zitten die ze neudig hebben.
De lammegies worden in 't laand geboren, of in de staal. Ze kunnen kiezen. Bij mooi weer vaok in 't laand, bij slecht weer in de staal. Kaole , daor geven ze niks om.
's Aovends om een uur of twaalf gao 'k nog even kieken. Der is nog niks loos. De volgende mörgen mis ik eein in 't laand. A 'k de schuur in kom, heur ik al de geluudties. Weer eein of tweei lammegies. As 't gooud is, doou 'k maor eein ding. Aofblieven! Alleein kieken!
As de lammegies opgreuien, bliekt al gauw, dat ok bij schaopen ale moouders niet geliek bennen. Sommige euien hebben heur lammegies altied om heur hèen. Dat bennen de zörgzaomen. Aandern kieken pas as heur lammegies wieder vort bennen en blèren. Die holden van een wat vrijere opvoeding. De eein zoogt ok beter dan een aander. Dat zeei 'j aan 't greuien van de lammegies. Och, 't bennen net mèensken.
De lammegies worden aal zölfstandiger. Soms bennen 't net kwaojonges, die kattekwaod oethaolen. Een aander maol denk ik:
“Noou hebben ze speulkwarteer!”
As ze een maond of dreei bennen, gaon de rammegies vort. De euigies hol ik aan. Die blieven bij oons, of kriegen een tooukomst bij een leeifhebber.
Ik beleef veul plezeer aan mien schaopen.

                                                                                                                                            23 april 2018
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

 Kerst en schaopen

Kerst en schaopen. Ik denk meteein aan mien tied as schooulmeester in Westervèle.
De meester har Drèentse schaopen. Schoonebeekers. Die leuipen bij schooul. Die waren neuimd naor kinder van schooul.
Met Kerst, de lèeste dag veur de Kerstvekaansie, speulden de oldste kinder het Kerstverhaol. Daor mussen ze zich zölf met redden. Elk jaor weer. Eein jaor vergeet ik nooit.
Dat jaor was de groep niet zo groot. Boven in 't magezien stun een grote, kertonnen deus. Wat daor in zat, konden ze gebruken. De rolverdeiling mussen ze zölf regeln. Het Kerstverhaol kenden ze wel.
't Was elk jaor hetzölfde verhaol. 't Was elk jaor aans. Soms gung 't vanzölf, soms was der wat gedoou.
De rol van Maria gaf nog wel is wat preblemen. Die mus ja een kind kriegen!
Dat jaor leuip alles op rollegies. Ze hadden een Jozef en Maria, een ezel, een harbargier, een boer, herders en neuim maor op.
Op een dag kwamen ze bij mij.
“Meester, wij hebben een vraog. Wij willen een echte staal. Een echte Kerststaal. Met dieren, stro en heui en een kribbe. Mag dat wel?” Ik daocht :“Ik moet even wat tied hebben” en zee : “Kom maor is met een plannegie.”
Dat hadden ze zo veur mekaor. De eein zul zörgen veur zakken vol stro en heui, een aander veur een pakkie stro. Daor konden ze mooi op zitten. Weer een aander zien pap zul een kribbe timmern. En een paor van meester zien schaopen mussen der bij. Dat kon 'k niet weigern. 't Gung deur.
Ze kregen 't drok. 't Kwam veur mekaor. Alles wör tot in de punties regeld.
Het magezien was heur kleeidkaomer, de staal der veur. Ze hadden een harbarg, herders, een grote ster. Ze hadden overaal aan daocht. Zölfs aan een dekkleeid onder 't stro. En dat was neudig. Tweei schaopen kwamen in de staal. Die keken even raor. 't Was vrumd veur heur. Naodat ze pist en poept hadden, was 't klaor. De veurstelling kon begunnen.
De jongere kinder kwamen kieken. Jozef en Maria gungen op pad. Oeteindelijk kwamen ze in de staal terecht. Jozef en Maria speulden heur rol geweldig. Ze preuiten tegen de schaopen. Ze spreidden wat stro oet op de vloor. Der kwamen een paor dekens over. Een grote pop lag achter een pakkie stro. Ze gungen slaopen. Het was doodstil in 't lokaol.
Nao een poosie zee Maria : “Jozef, 't begunt. Ik moet een kind kriegen!” Jozef wör heuil behulpzaom, toen Maria het wat zwaor kreeg.
Ze har 't over weeën . Jozef zee : “Persen, Maria! Persen!”
En daor was 't kind. Jozef was net een goochelaor. 't Kind reerde ok. Dat dee Jozef. De ster begon te schienen. De herders wörden wakker en kwamen in de staal. De muziek begon. Met mekaor zongen ze : Er is een kindeke geboren.
Applaus . Applaus veur een geweldig mooi Kerstspel. 

                                                                                                                                                                 23 december 2017
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Olderdom moej eren. 


Ik snuuster in mien archief. 't Archief van mien schaopen. Ik zeei Yvonne op een foto. Mien gedachten gaon terug in de tied.
Yvonne wör 18 meert 1997 bij oons geboren. Het wör nummer 18, laoter nr. 88.
Het was een mooi, lichtbont euilammegie met een breeide bles.
Yvonne, want ze is neuimd naor Yvonne Koops oet Hoes ter Heide. Die zat destieds in groep 8 van de basisschooul in Westervèle en bij mij in de klas. Yvonne K., omdat der aans ok al een Yvonne was.
Yvonne K. was een wat schuw lammegie, dat altied wat aofstand bewaorde. A 'k de hooufies behandeln mus, was e lastig.
 't Wör toch al gauw de baos in mien “kudde”. A 'k mien schaopen wat snoepies ( biks) braocht, was e 't eerst bij de bak en bepaolde daornao, wat veur kaant ze weer opgungen.
Jaor op jaor wörden der eein of tweei lammegies geboren. 't Was een goeie moouder.                                                           Yvonne
Yvonne wör aold. De schaopscheerders begonnen te klaogen. Het scheren gung heuil stoer.
 't Lèeste lammegie wör geboren. Daornao heuifde 't niet meer. As een ram bij mien euien leuip, was ze bij mien lammegies in 't laand. Ik daocht vaok :“Hoou lang nog Yvonne?”
De conditie was nog gooud, maor kwam noou wel as lèeste bij de bak. Maoger was e nog neeit, maor wel zichtbaor aold.Der hung eein met mij over 't hek, die vreuig: “Is dat schaop zeeik?”
Ik zee daorop: “As der een rollator bij 't hek stun, dan begreep je 't wel!”
Yvonne K, mien nummer 18, laoter 88, mien blessie is bij oons oet de tied kommen

 

                                                                                                                                                             8 november 2017

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Met mien Schoonebeekers op reis.

Een paor weken leden ben 'k met mien Schoonebeekers op reis wèest. De lammegies mussen thoes blieven. Negen euien mochten instappen bij een man oet Annen, die met een mooie aanhanger veur peerden kwam veurrieden. Ze keken eerst wel wat vrumd op. 't Gebeurde aans nooit en ze wussen ja neeit, wat der kwam.

Hij braocht oons naor de kerk van Anloo. Der gebeurde al van alles. Ze kwamen in een klein stukkie gras bij de kerk. Het was de dag van de etstoel van Anloo. In de kerk wordt een Middeleeuwse rechtbankzitting naospeuld. Rondom de kerk is alles in Middeleeuwse sferen. Je kunnen der gien petat kopen. Je moeten aofreken in stuvers.

       

 

Zu 'n veer tot viefdoezend mèensken trekken aan oons veurbij. Ik hang wat over 't hek. As een middeleeuwse herder. Ik vertel vol trots over Drenthe van toen en over mien schaopen. Over heur wol en over een vlim of een vliem. Een vlim is een apperaotie, waormet ze tot zu 'n 1900 bij zeeike dieren gungen aoderlaoten. As 't hölp, hadden ze gien veeiartskosten had. As der wat heuil scharp is, zeggen wij toch ok, dat dat vliemscharp ( vlijmscherp) is. Van aal die mèensken, die bij oons langstrokken, waren der dizze dag maor dreei, die wussen, wat 't was.

Kinder aaien de schaopen, laoten ze een paor brokkies oet heur haandties eten, of willen der wel eein metnemen veur op heur gezon. Dan komp de vraog :

“Wat is dat meneer?”

                                                                          

 

Der lig een poot van een reiger. Ik vertel ze, dat in Drenthe noou veul bomen en bossen bennen. Vroouger was dat niet zo. Drenthe was kaol : heide, veld en veen. As de herder, vaok een aold, reumetiekerig kerelie, met zien kudde in 't veld was en jeuk op zien rug har, kon e zichzölf krabben met die reigerpoot. Vol ongeleuf kieken ze mij aan. Ik laot dat maor zo. 't Zul toch kunnen!?

Veul vraogen gungen over de wol. Ik vertel een wichie, dat zölf een ponnie hef, dat ze die mooi glad en glimmend kan wrieven met de wol. Ze kreg een plukkie wol met. Een vroougie vertel ik, dat ze bij oorpien een proppie wol in 't pienlijke oor kan dooun. De oorpien weg en 't kost niks. Een old mannegie, dat metlustert, zeg dan :

“Mien mam wreef der vroouger heur aole kasten met. En glimmen dat ze dan deden!” 

 Ik vertel der ok bij, dat wol van Schoonebeekers het beste issolaotiemateriaol is, dat der besteeit. Het is al tooupast onder 't riet van een boerderij in Peeist. Aj een scharpe neus hebben en de wind is gunstig, dan kuj ruken, om welke boerderij 't geeit.

Mien schaopen en ik worden 's aovends meui weer thoesbraocht, maor bliede met de aandacht, die wij had hebben.

                                                                                                                                                                             27 augustus 2017
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Kwaojonges.

Kwaojonges haolen kwaojongesstreken oet. Ze bennen een beetie ondeugend in de buurt. Wichter kunnen hier meraokel aan metdooun. Lammegies bennen soms ok net kwaojonges. Ok hier dooun de eui- en de ramlammegies der even haard aan met. De grootste belhaomel kan wel een euilammegie wezen. Oonze eerste lammegies wörden 31 meert geboren. In 11 daogen hadden wij virtien lammegies. Aacht daogen laoter kwam de lèeste. Eui Zwartje kreeg nog een euilammegie. Negen euien, vieftien lammegies. Zèes met tweei en dreei met eein. Tien euigies en vief rammegies. In dizze tied kuj ontdekken, wat de echte moouderdieren bennen. Die holden't spul bij mekaor. Aandern bennen heur kroost al gauw kwiet. Die “denken” soms eerst even aan heur zölf. Maor och, even blèren en 't is weer veurmekaor. Al gauw worden de lammegies zölfstandiger. Ze gaon aal meer op ontdekkingspad. Aal vaoker kommen ze in groepies bij mekaor. Het liekt wel, of ze even overleggen en dan reur. En jao hör, ze ontdekken 't weer. Ze kunnen ok dit jaor onder 't hek deur. De boetenwereld is ok veul mooier. Daor is veul meer te beleven. Mekaor naozitten over de wallegies. Even bokken, even peerdtie rieden. Snuffeln aan neie dingen, bokkesprongen maoken.

Snuffeln aan neie dingen, bokkesprongen maoken. As ze meui bennen , tjoeps, vlug naor mam. Even wat drinken. En dan rusten. Bij mooi weer langoet in 't gras. Het liekt soms, of ze dood bennen. Bij maal weer oet de wind tegen mam aan, of achter een boom. Of op mam. Dat lig ok lekker. Wat kan 'k daor hangend over 't hek of vanoet hoes, van genieten. Toch he'k maor weer een plaank onder 't hek zet. Ze gaon ja aal wieder van hoes. Zo noou en dan zeggen Roelie en ik tegen mekaor:“ 't Is weer speulketeer!” De lammegies staon in een groepie bij mekaor. Opeeins gaon ze der as renpeerden vandeur. Achter naor 't laand in en dan weer terug. En haard! Die kriegen lichaomsbeweging genog! Een aander maol klimmen ze as steinbokken over een bult vlinten. Tot boven op de dikke stam van oonze aole kastanjeboom. Die gung dood aan de bloouderzeeikte. Zien stam döt zo nog deeinst. Een enkele maol steuten ze mekaor der aof. Ze perberen zich met een noodsprong te redden. Soms denk ik te zeein, dat de daoder op de stam steeit te kniezen. Lammegies. Kwaojonges. Altied op zeuik naor dimdaozie. Het bennen net echte kwaojonges. Kattekwaod oethaolen. Meeinstaal kan 't deur de beugel, soms net neeit. Hangend over 't hek denk ik:“ Net kinder!”                                                                      21 mei 2017

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Een tik over de vingers.

Soms denk je, daj alles in de vingers hebben. Der kan niks meer mis gaon. Je weeiten precies, waj en hoou je 't dooun moeten. 'k Heb in 't verleden mien lessen wel leerd. 'k Weeit al lang, dat 't zo niet warkt. In oonze geschiedenis geeit 't net zo. Ok de geschiedenis herhaolt zich altied weer. Wij leren der nooit van. Ok al was 't nog zo fout, wij maoken die fout opnei.! 1672: Veur oons laand een rampjaor. Oonze bevolking raodeloos, redeloos en reddeloos. 2010: Een rampjaor veur mij. Ik leek wel raodeloos, redeloos en reddeloos. Ik fok vanaof 1976 met Schoonebeekers. Laoter kwamen door de registraoties en keurings bij. Eerst selecteren op de boetenkaant : staartlengte, ramskop, rechtop de pooties staon,...... Daornao ok selecteren op de binnenkaant : strontkonten, mooudereigenschappen, gedrag,..... 2009: Ik dèenk, alles te weeiten, alles in de vingers te hebben. Wat kan mij nog gebeuren!? Lammerseizoen 2010. Veer jonge schaopen ( overlopers) moeten ok lammern. De eerste kreg een dood ramlammegie. De tweeide en de daarde kriegen een tweeiling, waorvan elke eui het tweeide lam verstöt. De eerstgeborende,in beide gevallen bont,wordt daodelijk dreuglikt en aannomen, de tweeidgeborene, in beide gevallen heuil donker,wordt niet dreuglikt en niet aannomen. Gelukkig is der tegenover oons een zörgboerderij. De veerde overloper kreg ok een tweeiling. 't Is allemaol gooud. Ze likt heur lammegies dreug en lat ze drinken. Ze is der wies met. Laoter bliekt te wies. De eui is heuil onrustig. Kommen aandere lammegies in de buurt, dan raomt ze die tegen de grond,of dondert ze een end weg. Soms vleeigen ze deur de lucht. Gevolgen? Eein lam dood tegen een muur, een aander verdronken in een hoge drinkenskoep veur koouen. De eui neuim ik noou “moordenaor”.

Ik pienig mien harsens met de vraogen: “Hoou kon dit? Wat heb ik verkeerd daon?” Ik zeuik naor antwoorden. Die krieg ik neeit. Ik kom niet wieder dan vermoedens. De eui hef last van een te grote moouderleeifde. Is een te zörgzaome moouder. Nao een dag of wat was 't probleem over. As die eui in de buurt kwam, waren de aandere lammegies al vort. Die kenden hum al. Ik beleef even minder plezeer aan mien schaopen. Elke dag vraog ik mij aof :Wat zal der vandaog weer wezen?” Mien conclusie: Aj denken, daj alles in de vingers hebben, kriej van “Moouder Natuur” een tik over de vingers. Je moeten gien verbeelding kriegen. Ik moet dit aanvaorden. Ik leun over 't hek en ben bliede, met wa'k heb.                                                                       2 april 2017

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

                                                                                  Oet de tied kommen.

Ik lees zo maor wat in mien dagbooukie. Mien dagbooukie veur mien schaopen. Mien oog vaalt op een verhaoltie. Der steeit boven : Oet de tied kommen. Waorom vaalt 't mij op? Omdat 't bezunder is. En omdat ik 't nooit vergeet!

Doodgaon, starven, overlieden......, in 't Drèents zeggen wij : Oet de tied kommen. Joen tied van leven is dan op.

Toen, het was meert 2010, is Hadassa oet de tied kommen. Daor wus ik alleein van. De aole eui lag 's aovends dood in 't laand. Zo maor. 'k Har der niks aan vernomen. De aandere schaopen waren allemaol in de buurt. Zo noou en dan snuffelnden ze der even aan en trokken zich dan weer terug. 't Was al haost donker. Ik leuit Hadassa in 't laand liggen.

De volgende mörgen waren ze der nog allemaol. Toen ik Hadassa op mien karregie har, leuip mien oldste schaop weg, in een lange rij volgd deur d' aandern. Ik kreeg traonen in mien ogen. Haost mèenselijk gedrag bij schaopen, zo daocht ik der over. Ok zij hadden tied nomen om aofscheid te nemen.

Ik vertelde dit aan een aole boer. Die zee : “Ok een doodgeboren vool moej niet meteein bij de merrie weghaolen!”

Ik zee : “Net mèensken!”

Het boertie zee : “Aans om!”
Ik denk,dat hij geliek hef!

                                                                                                                                                                                      6 oktober 2016
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Schaopenaomen.   Mien eerste tweei schaopen, in 1976, waren Bina en Liesje. Ze waren neuimd naor moouder en dochter van 't gezin, waor ik ze van kaocht. In Zuudvèle. Bij oons thoes, in Peeist, hadden ze koouen. Die hadden naomen as Aaltje,Roelie,Fenna en zo. Wör der een veerskaalf geboren, dan kwam der een ciefer achter de naom. Aaltje 2 en zo wieder. As ik dit bij mien schaopen ok daon har, dan har ik alleein maor Bina's en Liesjes had. Ik heb naomelijk nao die tweei eersten nooit weer een eui kaocht. Ale schaopen, die ik laoter har en noou nog heb,bennen dus aofstammelingen van die eerste tweei. Bina en Liesje waren schooulschaopen. Oons eerste hoes in Westervèle zat aan de schooul vaast. De lammegies,die geboren wörden,kregen de naom van de oldste schooulkinder. Toen 't koppelie schaopen wat groter wör, waren in de lammertied veulgestelde vraogen : “Ben ik al geboren? Wie is mien mam? Hoou heeit mien pap?” De jonges waren vaok wat sneu. Zij bleven nooit zo lang. Ik had Yvonne K., Joyce, Judith, Marian, Marijke, Myrthe, Tamara en zo. Mien oldste schaop was Yvonne K. Haost18 jaor. Waor die naor neuimd was,was bij 't oet de tied kommen van het schaopie, al lang verpleegkundige in een zeeikenhoes. As ik bij mien schaopen kwam, hing ik vaok even over 't hek. Ik oefende dan heur naomen. Noou ik niet meer naor schooul gao, geef ik ze zo maor naomen. 'k Heb noou Aaltje, Lammertien, Blacky, Browny, Albertien, Martina, Ronalda en zo. Een koppelie van zu 'n 10 schaopen kan 'k veurlopig nog wel aan.  Harm met ram Bram

28 augustus 2016